Endometrioza (gruczolistość zewnętrzna) to przewlekłe schorzenie, polegające na występowaniu komórek endometrium poza ich właściwą lokalizacją - czyli wnętrzem macicy. Ogniska endometriozy najczęściej lokalizują się w obrębie narządów rozrodczych kobiety, a także w innych pobliskich organach - pęcherzu moczowym, jelicie grubym lub otrzewnej. W rzadkich przypadkach komórki endometrium mogą znaleźć się nawet w zupełnie odległych miejscach, takich jak przepona, skóra czy płuca. Mimo , że występuje z dużą częstotliwością , nadal nie jest znana przyczyna jej powstawania.

Podstawowy podział endometriozy dzieli ją na trzy typy: otrzewnową , jajnikową oraz głęboko naciekającą. 

Endometrioza jajnikowa najczęściej przyjmuje postać torbieli endometrialnych . Komórki endometrium wszczepione w obrębie jajnika ulegają rozrostowi oraz powodują lokalne comiesięczne krwawienia, tworząc w ten sposób torbiele. Ze względu na charakterystyczny wygląd ich zawartości, nazywa się je torbielami czekoladowymi. Torbiele endometrialne najczęściej lokalizują się w jajnikach, choć możliwe jest ich występowanie również w innych miejscach miednicy lub jamy brzusznej.

Enometrioza głęboko naciekająca jest najcięższym typem endometriozy. W tym wariancie tkanka endometrium wykazuje dużą aktywność rozrostową, przechodzi przez otrzewną i nacieka  poza jej powierzchnię. Naciek może obejmować otaczające narządy: pęcherz moczowy, moczowody, odbytnicę oraz inne fragmenty jelit.

U kobiet po cięciach cesarskich czasem występuje endometrioza w bliźnie pooperacyjnej . Wymaga ona leczenia hormonalnego , a w razie niepowodzenia takiego leczenia , wykonuje się operacyjne wycięcie ogniska endometriozy .

Jednym z najwcześniejszych i najbardziej powszechnych objawów endometriozy jest ból zlokalizowany w miednicy. Zwykle stanowi on przyczynę zgłoszenia się pacjentki do lekarza. Dolegliwości bólowe pojawiają się głównie podczas menstruacji, ale mogą również towarzyszyć stosunkom płciowym , oddawaniu moczu bądź stolca. Ból o największym natężeniu występuje w przebiegu endometriozy głęboko naciekającej.

Ogniska endometriozy zlokalizowane w okolicach pęcherza moczowego lub jelit mogą mylnie sugerować schorzenia układu moczowego lub pokarmowego. Zdarza się również, że bóle spowodowane przez endometriozę promieniują w okolice kręgosłupa.

Dolegliwości bólowe są wynikiem zarówno comiesięcznego krwawienia z ognisk endometriozy, jak i powodowanego przez nie stanu zapalnego.

Diagnostykę endometriozy wykonuje dr Agnieszka Dzik-Rudnicka w gabinecie ginekologicznym . 

Ponieważ mechanizmy powstawania endometriozy pozostają niejasne, wciąż niedostępne jest leczenie przyczynowe tej choroby. Terapia jest więc ukierunkowana na łagodzenie jej skutków i objawów. Priorytetami leczenia są:

• wyhamowanie bądź usunięcie ognisk choroby
• likwidacja dolegliwości bólowych
• przywrócenie płodności , gdyż endometrioza zmniejsza płodnośc osoby , u której występuje

Istnieją dwie podstawowe ścieżki terapeutyczne: farmakologiczna i operacyjna. Obie metody często bywają stosowane wspólnie w celu zwiększenia efektów leczenia.